Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα
Στην παραθαλάσσια ζώνη του σημερινού χωριού Αλμυρίδα εντοπίστηκαν κατάλοιπα από δύο μεγάλες βασιλικές του 6ου αι. Η βασιλική Α΄ έχει ανασκαφεί, αποδίδοντας σημαντικά στοιχεία για την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική του νησιού.
Η βασιλική Α ήταν τρίκλιτη, ξυλόστεγη με εγκάρσια πτέρυγα που σχημάτιζε ένα «Τ». Σώζεται η βάση της αγίας τράπεζας στον χώρο του ιερού καθώς και η βάση οκταγωνικού άμβωνα στο κεντρικό κλίτος. Έφερε νάρθηκα και εξωνάρθηκα στην δυτική πλευρά. Εξέχων ψηφιδωτός διάκοσμος καλύπτει τα δάπεδα του ιερού, του κυρίως ναού, του νάρθηκα και του εξωνάρθηκα. Αρχιτεκτονικά γλυπτά, από ντόπιο πωρόλιθο σώζονται στον χώρο.
Η βασιλική ήταν ταφικού χαρακτήρα. Χρονολογείται στο α΄ μισό του 6ου αι., ενώ το τέλος ζωής του ναού τοποθετείται στον 7ο αι. όταν ερημώθηκε.
Ανασκαφικά ευρήματα από το νότιο κλίτος και τα ανατολικά του ναού υποδεικνύουν ότι ο ναός είχε ταφικό χαρακτήρα.
Η ύπαρξη των δύο βασιλικών, του νεκροταφείου της βασιλικής Α΄ αλλά και τα λείψανα πιθανώς λουτρού που αποκαλύφθηκαν αποτελούν ενδείξεις για την ύπαρξη σημαντικού οικισμού στην θέση.
Η βασιλική βρισκόταν σε χρήση μέχρι τον 7ο αι. όταν ερημώθηκε. Το τέλος ζωής της βασιλικής συμπίπτει με την περίοδο ερήμωσης των εύρωστων παράλιων οικισμών στο νησί, ως συνέπεια των αραβικών επιδρομών.
- Παλαιοχριστιανική βασιλική, Αλμυρίδα. Άποψη από τα ΝΔ. (πηγή: Σωτήρης Ζαπαντιώτης).
- Παλαιοχριστιανική βασιλική, Αλμυρίδα. Άποψη από τα ΝΑ. Φωτογραμμετρία. (πηγή: Παναγιώτης Παρτσινέβελος).
Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα στη Διαδρομή της Διαχρονίας
Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα στη Διαδρομή του Νερού
Η γειτνίαση με την θάλασσα, δεν όρισε μονάχα τον ρυθμό ανάπτυξης του οικισμού αλλά και το τέλος της ζωής του. Οι παράλιοι οικισμοί της Κρήτης συρρικνώνονται από τον 7ο αιώνα λόγω των αραβικών επιδρομών, αφού πλέον οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι από τα οφέλη που παρέχουν οι θέσεις που βρίσκονται στις ακτές του νησιού.
- Η βασιλική της Αλμυρίδας. Διακρίνεται η σχέση του ναού με την θάλασσα στα βόρεια (πηγή: Google Earth).
Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα στη Διαδρομή της Αγροτικής Ζωής
Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα στη Διαδρομή της Ζωής και του Θανάτου
Η παλαιοχριστιανική βασιλική στην Αλμυρίδα στη Διαδρομή της Βυζαντινής τέχνης
Το ιερό βήμα, το μεσαίο κλίτος ο νάρθηκας και ο εξωνάρθηκας καλύπτονται από ψηφιδωτό δάπεδο με πλούσια θεματολογία. Πρόκειται για γεωμετρικά και φυτικά θέματα. Διακρίνονται διάχωρα με διάκοσμο από ψάρια, σταυρούς, τεμνόμενους κύκλους και ημικύκλια, φτερά παγωνιών και πυροστρόβιλους, τεμνόμενα και συμπλεκόμενα γεωμετρικά σχήματα που συνδέονται με κόμβους, με ρόδακες και σταυρούς, ημισελινοηδεή σχέδια σε σταυρική διάταξη κ.α. Συρικοί τροχοί περιβάλλουν τις ταινίες των διαχώρων. Ξεχωρίζει διάλιθος σταυρός, η άνω απόληξη του οποίου καμπυλώνεται σε κεφαλαίο Ρ, εικονογραφώντας το χριστόγραμμα, ενώ από τις πλάγιες κεραίες του σταυρού κρέμονται τα γράμματα που μαρτυρούν την αποκάλυψη, Α και Ω.
Η τέχνη των ψηφιδωτών δαπέδων είναι υψηλής ποιότητας και έχει συνδεθεί με τα εργαστήρια της Αθήνας και του Άργους.
Η Διαδρομή της Βυζαντινής τέχνης
- Βασιλική, Αλμυρίδα. Λεπτομέρεια ψηφιδωτού δαπέδου. (πηγή: Αρχείο Μιχάλη Ανδριανάκη).
- Βασιλική, Αλμυρίδα. Λεπτομέρεια ψηφιδωτού δαπέδου. (πηγή: Αρχείο Μιχάλη Ανδριανάκη).
Αλμυρίδα
Η Αλμυρίδα είναι παράλιος οικισμός στην έξοδο του κόλπου της Σούδας, ανάμεσα στα χωριά Πλάκα και Καλύβες σε απόσταση 30 χλμ. από τα Χανιά.







