Νερόμυλος «των Καλογέρων» στον Στύλο
Ο νερόμυλος βρίσκεται κοντά στο χωριό Στύλος. Πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους νερόμυλους της Κρήτης, με πέντε στόμια εξόδου νερού. Λειτουργούσε με πέντε υδατοτροχούς (φτερωτές) και με τα αντίστοιχα ζεύγη μυλόπετρων. Υδροδοτούνταν από τον ποταμό Κοιλιάρη μέσω λίθινης τραπεζοειδούς υδατοδεξαμενής που εντοπίζεται 5μ. νότια του μύλου. Μέσω ξύλινου αγωγού μεγάλης διατομης (βαγένι), το νερό διοχετευόταν σε ειδική οπή στη βάση της νότιας όψης του μύλου (ζουριό), εκεί όπου βρίσκεται η φτερωτή. Οι φτερωτές του μύλου ήταν οριζόντιες (Ελληνικός ή ανατολικός τύπος).
Οι υδατοκίνητοι μύλοι, όπως του Στύλου, χρησιμοποιούνταν κυρίως για την άλεση των σιτηρών. Στην περιοχή του Αποκόρωνα από τον 15ο αι. κατασκευάστηκαν νερόμυλοι και για την επεξεργασία ζάχαρης.
Στην κύρια όψη του μύλου εντοπίζονται τα στόμια εξόδου του νερού με τα αντίστοιχα ανοίγματα που παρέχουν φυσικό φως και διευκολύνουν τον εξαερισμό. Ο μύλος του Στύλου εντάσσεται στην κατηγορία των τρίχωρων μύλων, όπως εξελίχθηκε από μετασκευές της αρχικά μονόχωρης κατασκευής. Ο πρώτος χώρος χρησίμευε για τα εργαστήρια και την διέλευση, ο δεύτερος φιλοξενούσε τα ζεύγη μυλόπετρων ενώ ο τρίτος αποτελούσε τον χώρο αποθήκευσης. Ο τελευταίος συχνά χρησίμευε και για την ανάπαυλα των εργαζομένων. Στον χώρο αυτό υπήρχε τζάκι, λόγω της υγρασίας του περιβάλλοντος, ενώ χρησίμευε και για την παρασκευή του φαγητού.
Στα δυτικά του νερόμυλου κατασκευάστηκε σε μεταγενέστερη φάση μονόχωρο ελαιοτριβείο. Αρχικά οι δύο μονάδες λειτουργούσαν παράλληλα, ωστόσο με την τεχνολογική εξέλιξη ο χώρος του νερόμυλου άλλαξε χρήση και μετατράπηκε σε αποθηκευτικό χώρο του ελαιοτριβείου.
Ο νερόμυλος «των Καλογέρων» ανήκε στο μετόχι της Πάτμου και εντασσόταν στο σύστημα νερόμυλων που είχε κατασκευάσει η μονή κατά τους χρόνους της Βενετοκρατίας για την επεξεργασία των προϊόντων του μετοχιού. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων ο νερόμυλος παραχωρήθηκε από την μονή στην κοινότητα, ιδιοκτησία της οποίας παρέμεινε κατά τους νεότερους χρόνους και βρισκόταν σε χρήση μέχρι το 1960.
- Νερόμυλος των Καλογέρων Στύλος. Διακρίνεται η σχέση του νερόμυλου με τον ποταμό. (πηγή: Σωτήρης Ζαπαντιώτης).
- Νερόμυλος των Καλογέρων Στύλος. Το εσωτερικό του νερόμυλου. Διακρίνεται μυλόπετρα. (Πηγή: Σωτήρης Ζαπαντιώτης).
Ο Νερόμυλος «των Καλογέρων» στον Στύλο στη Διαδρομή της Διαχρονίας
Ο Νερόμυλος «των Καλογέρων» στον Στύλο στη Διαδρομή του Νερού
Η ονομασία του νερόμυλου οφείλεται στο ότι ανήκε στο μετόχι της μονής του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου, καθιστώντας το μνημείο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μοναστηριακού νερόμυλου.
- Ο νερόμυλος των Καλογέρων στον Στύλο (πηγή: Μαριάννα Αγγελάκη).
Ο Νερόμυλος «των Καλογέρων» στον Στύλο στη Διαδρομή της Βιωσιμότητας
- Νερόμυλος των Καλογέρων, Στύλος. Διακρίνεται η σχέση του οικοδομήματος με την πηγή ενέργειας. (πηγή: Μαριάννα Αγγελάκη).
Ο Νερόμυλος «των Καλογέρων» στον Στύλο στη Διαδρομή της Αγροτικής Ζωής
Ιδιοκτησία της ισχυρής μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου, το μετόχι του Στύλου αποτελούσε σιτοβολώνα της μονής ήδη από την μεσοβυζαντινή περίοδο, όταν καταγράφονται αποστολές σημαντικών ποσοτήτων σιτηρών προς την μονή.
Στύλος
Ο Στύλος βρίσκεται σε υψόμετρο 40 μέτρων, στις όχθες του ποταμού Κοιλιάρη, και διαθέτει άφθονες πηγές.
Απέχει 18 χιλιόμετρα από τα Χανιά.






