Υστερομινωικός θολωτός τάφος στη Φυλακή
Στην θέση «Της Τρύπας τ’ Αρμί» στην πλαγιά ενός λόφου, 1 χλμ. βορειοδυτικά του χωριού Φυλακή αποκαλύφθηκε θολωτός τάφος. Ο τάφος χρονολογείται στην Υστερομινωική ΙΙΙ Α/Β περίοδο (14ος – 13ος π.Χ. αι.).Αποτελείται από έναν τετράγωνο, κτιστό, νεκρικό θάλαμο κατασκευασμένο από λαξευμένες, πλακοειδείς πέτρες. Στεγάζεται με πυραμιδική στέγη. Η είσοδος στον τάφο γίνονταν από έναν μακρύ, κατηφορικό δρόμο, ο οποίος είχε κατασκευαστεί με την λάξευση του φυσικού βράχου.
Δεν είναι γνωστό πόσες ταφές φιλοξενούνταν στο εσωτερικό του, ωστόσο έχουν βρεθεί τα λείψανα ενός άνδρα και ενός παιδιού. Οστά βοοειδούς και ίχνη φωτιάς αποτελούν ενδείξεις για πιθανή τέλεση ζωοθυσίας.
Ο τάφος ήταν συλημένος. Ωστόσο έφερε πλούσια κτερίσματα στο εσωτερικό του.Στο εσωτερικό του τάφου αποκαλύφθηκαν σφραγιστικά δαχτυλίδια, σφραγιδόλιθοι, χρυσοί ρόδακες και χάντρες διαφόρων σχημάτων. Ιδιαίτερης σημασίας είναι τα ελεφάντινα πλακίδια με ανάγλυφη διακόσμηση με κεφαλές κρανοφόρων πολεμιστών, σφίγγες, αίγαγρους, φυτικά θέματα και κιονίσκους. Τα στοιχεία αυτά ήταν πιθανόν ένθετα σε ξύλινα αντικείμενα.
Η στέγη του τάφου θεωρούνταν ως στόμιο πηγαδιού από τους ντόπιους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τον τάφο ως αποθέτη απορριμμάτων. Το γεγονός αυτός απέτρεψε την πλήρη σύληση του χώρου. Κατά τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν από οστά ζώων από τους νεότερους χρόνους μέχρι ενδυμάτα ασθενών με φυματίωση.
Αποτυπώματα των νεότερων χρόνων στο εσωτερικό του τάφου αποτελούν οι χαράξεις από νύχια σκύλων στους κατώτερους δόμους, καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν της φονικής εγκατάλειψης.
- Θολωτός τάφος, Φυλακή. Ο ταφικός δρόμος και η είσοδος στον ταφικό θάλαμο. (πηγή: Σωτήρης Ζαπαντιώτης).
- Θολωτός τάφος, Φυλακή. Το εσωτερικό του ταφικού θαλάμου. (πηγή: Σωτήρης Ζαπαντιώτης).
Ο Υστερομινωικός θολωτός τάφος στη Φυλακή στη Διαδρομή της Διαχρονίας
Ο Υστερομινωικός θολωτός τάφος στη Φυλακή στη Διαδρομή της Ζωής και του Θανάτου
Τα δύο αυτά μνημεία φανερώνουν την διάστρωμάτωση της κοινωνίας της περιόδου, όταν μνημειακοί τάφοι κατασκευάζονταν για την φιλοξενία των μελών των ανώτερων κοινωνικών τάξεων.
Φυλακή
Η Φυλακή βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μ. και απέχει 49 χλμ. από τα Χανιά, νότια του χωριού Δράμια, μαζί με το οποίο απαρτίζουν την τοπική κοινότητα Φυλακής. Έχει ανακηρυχθεί διατηρητέος οικισμός.




